Ի՞նչ եք կարծում մարդկային ռեսուրսների կառավարման ոլորտում աշխատելու համար անհրաժեշտ է ունենալ իրավական գիտելիքներ թե ոչ։ Թերևս բոլորդ կհամաձայնեք, որ պատասխանը միանշանակ այո է։
Այս հոդվածում քննարկելու ենք իրավաբանության և մարդկային ռեսուրսների կառավարման հատման կետերը, օրենքի սխալ կիրառելիության և դրանց առաջացող հետևանքները, տրվելու են լուծումներ բարձրացված հարցերի վերաբերյալ։
Ի՞նչ եք կարծում ինչ տեղի կունենա, եթե աշխատողը հեռացվի աշխատանքից օրենքի սխալ կիրառմամբ։
ԻՐԱՎԻՃԱԿ 1
Հնարավոր է` աշխատողը պարզապես չդիմի դատարան՝ փորձելով իրեն զերծ պահել ավելորդ խնդիրներից․ դատական նիստերից, հավելյալ ծախսերից, հարաբերությունների էական վատթարացումից նախկին գործատուի հետ։
ԻՐԱՎԻՃԱԿ 2
Միգուցե աշխատողը դիմի դատարան իր իրավունքների պաշտպանության նպատակով։ Շատ մեծ է հավանականությունը, որ ընկերությունը կկորցնի մեծ գումարներ և աշխատողը կվերականգվի իր նախկին աշխատանքին։
ԻՐԱՎԻՃԱԿ 3
Շատ ցածր է հավանականակությունը, սակայն չի բացառվում, որ գործատուն կհաղթի դատական վեճը։
Աշխատողների աշխատանքային իրավունքները ոտնահարվում են ամբողջ աշխարհում։ Համաձայն արհմիությունների միջազգային կոնֆեդերացիայի համաշխարհային ինդեքսի 2022 թվականի զեկույցի ամբողջ աշխարհում աշխատողների ամենաշատ աշխատանքային իրավունքները խախտումները հետևյալ են․
Արհմիությունների միջազգային կոնֆեդերացիայի համաշխարհային ինդեքսը առանձացրել է 2022 թվականի աշխատողների համար վատագույն երկրները․ դրանք են՝ Բանգլադեշը, Բելառուսը, Բրազիլիան, Կոլումբիան, Եգիպտոսը, Եթովպիան, Գվատեմալան, Մյանմարը, Ֆիլիպինները և Թուրքիան։
Եկե՛ք քննարկենք իրավիճակը Հայաստանում։ Ես ամեն օր քննարկում եմ 5 և ավելի միջին բարդության և խճճված աշխատանքային հարցեր։
Եթե քննարկենք այն դեպքերը, երբ գործատուի նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագիր է լուծվում, ապա կարող եմ փաստել, որ ինձ հանդիպված ամենատարածված խնդիրներից է արտադրության ծավալների և (կամ) տնտեսական և (կամ) տեխնոլոգիական և (կամ) աշխատանքի կազմակերպման պայմանների փոփոխման և (կամ) արտադրական անհրաժեշտությամբ պայմանավորված` աշխատողների քանակի և (կամ) հաստիքների կրճատման դեպքերը և աշխատողի կողմից աշխատանքային պայմանագրով կամ ներքին կարգապահական կանոններով իրեն վերապահված պարտականությունները առանց հարգելի պատճառի պարբերաբար չկատարելու դեպքերը։
Գործատուն աշխատանքային պայմանագիրը իր նախաձեռնությամբ լուծելու դեպքում հաճախ ունենում է թերացումներ մի շարք պատճառներով։
1. ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԲԱՑԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ
Հաղորդակցությունը մեր օրերում աշխատանքի կատարման կարևորագույն տարրերից է։ Վստահաբար յուրաքանչյուրը կհիշի մեկ իրավիճակ հաղորակցության խնդիրների հետ կապված։ Հաղորդակցության բացակայության դեպքում մարդկային ռեսուրսների կառավարիչը բարդ և խնդրահարույց իրավիճակները փորձում է կարգավորել ինքնուրույն՝ առանց իրավաբանական թիմի աջակցության։ Նման խնդիրներ հաճախ առաջանում եմ այնպիսի թիմերում, որտեղ առկա չէ իրավաբանի հաստիք և մարդկային ռեսուրդների կառավարիչը ստիպված է լինում աշխատանքային ամբողջ փաստաթղթերը կազմել ինքնուրույն՝ առանց մասնագետի աջակցության։ Հնարավոր է նաև իրավիճակ, երբ ընկերությունը ունենա իրավաբան, բայց մարդկային ռեսուրսների կառավարիչը, չպատկերացնելով իրավիճակի հնարավոր վտանգավոր հետևանքները, փորձի ինքնություն լուծել խնդիրը։
2. ԹԵՐԻ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
Սրանք այն իրավիճակներն են, երբ ունենք դատական վեճեր, որոնց առթիվ նշանակվում են ընդլայնված կազմով քննարկումներ։
Խնդիրը նախնական քննարկման շրջանում մասնագետին ներկայացվում է թերի, իսկ երբ աշխատողը դիմում է դատարան՝ դատական պաշտապանության նպատակով, ընկերությունը ներգրավում է իրավաբաններին և փաստաբաններին՝ իրավիճակից նվազագույն կորուստներով դուրս գալու համար։
3. ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅԱՆ ԹԵՐԻ ԻՄԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
Օրենսդրության թերի իմացությունը հաճախ պայմանավորված է իրավական էլեկտրոնային ռեսուրսներին ծանոթ չլինելու հանգամանքով՝ arlis.am, irtek.am, datalex.am և այլն։ Այս պատճառով չեն բացառվում իրավիճակները, երբ կիրառվեն այնպիսի օրենքներ, որոնք ուժը կորցրել են։
Չնայած այն հանգամանքին, որ մարդկային ռեսուրսների կառավարման մասնագետի մասնագիտացումը ենթադրում է աշխատանքային օրենսդրության պարտադիր իմացություն, մարդկային ռեսուրսների կառավարիչները մի մասը գտնում են, որ փաստաթղթավորումը իր աշխատանքի վարչական մասն է և լրացուցիչ ժամանակ չեն տրամադրում՝ այդ մասը պատշաճ և ամբողջական կատարելու համար։
4. ՕՐԵՆՍԴՐԱԿԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ ՉՀԵՏԵՎԵԼԸ
Հայաստանի օրենսդրությունը փոփոխվում և լրացվում է չափազանց արագ։ Այս պահին ՀՀ Ազգային ժողովը առաջին ընթերցմամբ ընդունել է «Աշխատանքային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքը, որով կատարվել են լայնածավալ փոփոխություններ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքում։
Փոփոխություններին հետևելը խիստ կարևոր է՝ հին կարգավորումներով չառաջնորդվելու համար։
5. ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՈՉ ԽՈՐՔԱՅԻՆ ՊԱՏԿԵՐԱՑՈՒՄՆԵՐԸ․
Սա պատճառ է թյուրիմացությունների, սխալ հասկացվելու և ոչ արդար իրավիճակների առաջացման։
Այստեղից հարց կարող է առաջանալ, իսկ որո՞նք են լուծումները։
- Աշխատանքային օրենսդրության կատարյալ իմացությունը։ Սա չի նշանակում, որ պետք է ամենինչ իմանալ անգիր, այլ նշանակում է, որ անհրաժեշտ է իմանալ ինչպես և որտեղ գտնել։
- Իրավական թիմի հետ մշտական համագործակցություն խնդրահարույց հարցերի վերաբերյալ։ Եթե առաջացել է խնդիր, որը պարզ է, առկա է փորձ նմանաբնույթ խնդրի լուծման հարցում, ապա կարիք չկա իրավական աջակցության։
Այն դեպքուն, երբ առաջացել է խնդրահարույց իրավիճակ և նման դեպք նախկին չի պատահել, ապա հարցին պետք է լուծում տրվի իրավաբանների առաջակցությամբ։
- Վերապատրաստումներ, սեմինարներ, դասընթացներ, որոնք հնարավորություն կտան հետևելու օրենդրական փոփոխություններին։
- Հասկանալ աշխատողի խնդիրը, բացատրել իրեն իր իրավունքները և պարտականությունները և ճիշտ ներկայացնել խնդիրը ընկերության ղեկավարին։
Ամփոփելով ուզում եմ հիշեցնել, որ ամենինչ բարդ է թվում, քանի դեռ չգիտեք ինչպես վարվել նման իրավիճակներում։
Հեղինակ՝ Նարե Սմբատյան